گه‌له‌ك تشتێن سه‌ير د ناڤ سروشتي‮ ‬دا دهێنه‌ ديتن و
ئێك ژوان دياروكه‌يان ژي‮ ‬وه‌ريانا به‌لگێن دارانه‌،‮ ‬ئه‌ڤه‌ ئێك ژ جوانيێن ئه‌ندازياريا عه‌ردي‮ ‬يه‌ كو ب بورينا چه‌ندين سالان پێشڤه‌چوويه‌،‮ ‬وه‌ريانا به‌لگان خوارنێ دده‌ته‌ روه‌ك و گيانه‌وه‌رێن ل ده‌وروبه‌رێن داران دژين،‮ ‬به‌لگ ئێك ژ پشكێن پێكهاتيێ دارانه‌،‮ ‬هه‌ر ئه‌و رووشال و شانه‌ دناڤ به‌لگان دانه‌ ئه‌وێن دناڤ دارێ دا،‮ ‬به‌لگێن دار و رووه‌كان ژ ره‌نگه‌كێ كه‌سك د پێكهاتينه‌،‮ ‬ب دارێ ڤه‌ دهێنه‌ گرێدان ب رێكا چيقاله‌كێ ته‌نك ژ ده‌رڤه‌ي‮ ‬دارێ و برێكا ئاليێن دارێ پشته‌ڤاني‮ ‬لێ دهێته‌ كرن‮.‬
دبێژنه‌ ڤێ كريارێ كريارا ئاڤاكرنا رووناهيێ كو دهێته‌ نياسين وه‌كو كليله‌كا سه‌ره‌كي‮ ‬بۆ شيانا رووه‌كي‮ ‬ل سه‌ر به‌رهه‌مێن خوارنێ،‮ ‬هه‌موو رووه‌ك پێك دهێن ژ كه‌رسته‌كێ كه‌سك كو دبێژنێ‮ (‬كلوروفيل‮) ‬ئه‌وژي‮ ‬تيشكا رۆژێ د مێژيت و رێكێ ل به‌ر رووه‌ك و داران ڤه‌دكه‌ت بۆ دابينكرنا كاربوهيدران ژ دووه‌م ئوكسيدێ كاربووني‮ ‬و ژ ئاڤێ‮.‬
ئه‌ڤ هه‌موو كه‌رسته‌ دچنه‌ دناڤ كه‌رستێن كيمياوي‮ ‬يێن ناڤيا به‌لگان دا كو ب رێكا پيستي‮ ‬دهێنه‌ پاراستن و رێكێ ناده‌ت چ ژێده‌ر ژ ده‌رڤه‌ ب گه‌هنێ و زيانێ لێ بكه‌ن‮.‬ پشكا ناڤخوي‮ ‬يا به‌لگي‮ ‬يا پێكهاتيه‌ ژ هنده‌ك شانه‌يێن ژنوو گه‌هشتي‮ ‬كو گه‌له‌ك ژوان د پێكهاتينه‌ ژ كه‌رستێ كلورويلاست ئه‌وێ كه‌رستێ كلوروفيلي‮ ‬ب خوڤه‌ دگريت،‮ ‬ئه‌و شانه‌ ژي‮ ‬ئه‌نزايمان ده‌ردهاڤێژن و دبنه‌ كه‌رستێن دابينكه‌ر د كريارا كاريگه‌ريا كيمياوي‮ ‬دا كو پالپشتيێ ل سه‌ر ژيانا رووه‌كي‮ ‬دكه‌ت‮.‬ ‮
‬ده‌مێ كريارا ئاڤاكرنا رووناهيێ ده‌ستپێ دكه‌ت،‮ ‬ئه‌و ئه‌نزايم ب هاريكاريا تيشكا رۆژێ رادبن ب شكاندنا ئاڤێ و گوهورينا ئاڤێ بۆ دو ژێده‌رێن گرنگ ئه‌وژي‮ (‬هايدروجين و ئوكسجينن‮)‬،‮ ‬ئه‌و ئوكسجينێ ژ كريارا ئاڤاكرنێ ده‌ردكه‌ڤيت دێ هنده‌ك چپكێن هوور به‌رده‌ته‌ ل سه‌ر به‌لگي،‮ ‬داكو جهێ ئوكسجينێ هاتيه‌ مێتن بگرن،‮ ‬هه‌ر ل وي‮ ‬ده‌مي‮ ‬ئه‌نزايم دێ دگه‌ل هايدروجيني‮ ‬و دووه‌م ئوكسيدێ كاربووني‮ ‬هه‌ڤگرن،‮ ‬داكو كاربوهيدرات پێك بهێن و كاربوهيدرات ژي‮ ‬بنياتێ ژيانێ نه‌ بۆ رووه‌ك و ئاژه‌لان و پاشي‮ ‬مرۆڤان،‮ ‬ژبه‌ر وێ چه‌ندێ،‮ ‬ئه‌م دشێين بێژين ئه‌و كاريگه‌ريا كيمياوي‮ ‬يا دناڤ به‌لگي‮ ‬دا هه‌ي،‮ ‬كو ژێده‌رێ ڤه‌ژاندنێ نه‌ بۆ ژيانا ل سه‌ر ئه‌ردي،‮ ‬ل ڤێرێ ئه‌م دێ زڤرينه‌ پسيارا خو‮ ‬يا دروست،‮ ‬ئه‌رێ بۆچي‮ ‬ل وه‌رزێ پايزێ به‌لگ‮ ‬د وه‌ريێن؟
و ئه‌ڤ كرياره‌ سالێ جاره‌كێ روو دده‌ت دناڤ دارێن وه‌رزانه‌دا و هه‌ر دو‮ ‬يان سێ سالا جاره‌كێ به‌لگێن وان دارێن كو به‌رده‌وام كه‌سك د وه‌ريێن‮.‬
به‌رسڤا ڤێ پرسيارێ ژي‮ ‬دێ ژ ده‌ستپێكێن ژيانا به‌لگان هێته‌ زانين،‮ ‬سه‌ره‌راي‮ ‬كو ئه‌و پشكداريێ‮ ‬ب رۆله‌كێ كاريگه‌ر ل سه‌ر جيهانا ده‌وروبه‌ر دبينيت،‮ ‬به‌لێ ئه‌ركێ وێ‮ ‬يێ سه‌ره‌كي‮ ‬ئه‌وه‌ كو پشته‌ڤانيا دارا دايك بكه‌ت،‮ ‬و ب تايبه‌ت د قوناغه‌كا ده‌ستنيشانكري‮ ‬دا ژ وه‌رارێ،‮ ‬ده‌مێ كو دارێ شيان نه‌بن خوارنێ ژ ئاخا خۆ وه‌ربگريت،‮ ‬سه‌ره‌اي‮ ‬كو كريارا به‌رهه‌مئينانا شه‌كرێ دێ به‌رده‌وام بيت ب به‌رده‌واميا ژيانا رووه‌كي‮ ‬و دارێ،‮ ‬به‌لێ د قوناغا وه‌رارێ دا گه‌له‌ك‮ ‬يا گرنگ نابيت‮.‬
ئه‌گه‌رێ وه‌ريانا به‌لگێن داران ڤه‌دگه‌ريته‌ڤه‌ بۆ بێهێزيا وێ ده‌ڤه‌را به‌لگ پێڤه‌ دهێنه‌ گرێدان،‮ ‬سروشت دێ رێكا خۆ گريت و به‌لگ دێ وه‌ريێن،‮ ‬ده‌ما رۆژ كورت دبن كريارا ئاڤاكرنا رووناهيێ هێدي‮ ‬دبيت و ئه‌و رووناهيا پێدڤي‮ ‬ناگه‌هيته‌ به‌لگان،‮ ‬ده‌مێ ئه‌ڤ چه‌نده‌ روو دده‌ت و برين خۆ لێك دده‌ن هنده‌ك شانه‌يێن نوو دگه‌هن له‌ورا به‌لگ دوه‌ريێن و ئه‌ڤ روودانه‌ پتر ل شه‌ڤێن كورتێن زڤستانێ و پايزێ روو دده‌ت‮.‬